Misja zgromadzenie zakonnego Towarzystwa Chrystusowego dla Polonii Zagranicznej jest nierozerwalnie zwiazana z zyciem polskich emigrantów. Jej zawołaniem jest „Słuzba Bogu i Polonii“. Wychodzstwo polskie od pokolen juz szukało duchowego umocnienia w polskiej religijnosci. Polski emigrant wedrował zawsze ze swoja specyfika, odrebnoscia narodowa, kulturowa, religijna, polityczna, ze swoja historia i polskim krajobrazem. Polak, zmuszony do opuszczania swoich rodzinnych stron z róznych przyczyn szukajac godziwych warunków zycia nie zapominał o kraju wyjscia, o ziemi i wierze swoich ojców.
Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 roku, poza polskimi granicami zylo okolo 7 milionów Polaków, wsród których wielu zyczyło sobie miec polskich duszpasterzy. W 1920 roku Episkopat Polski postanowił założyć stowarzyszenie, które zajęło by się organizowaniem opieki duszpasterskiej wśród Polaków na obczyźnie. Zadanie to powierzono ówczesnemu prymasowi Polski kardynałowi Edwardowi Dalborowi. Po jego śmierci opiekę nad emigracją przejął kardynał August Hlond, który w 1929 roku utworzył w Gnieźnie seminarium zagraniczne. Miało ono przygotowywać księży do pracy wśród Polonii. Dwa lata później Stolica Apostolska ustanowiła Prymasa Polski opiekunem emigracji. Los emigrantów i ich problemy duchowe szczególnie ciążyły na sercu Kardynała. Stąd też jego głosna skarga: „Na obczyźnie polskie dusze gina“. W tym samym okresie została również wydana zgoda na powołanie nowego zgromadzenia zakonnego, które poświęciłoby się pracy duszpasterskiej wśród rodaków przebywających poza granicami kraju. W sierpniu 1932 roku Prymas Polski założył Towarzystwo Chrystusowe dla Polonii. Nazwę zgromadzenia ustalił papież Pius XI, „Societas Christi pro Emigrantibus“.
Do współpracy w tworzeniu nowego zgromadzenia zakonnego ks. Prymas zaprosił księdza Ignacego Posadzego. Hrabina Aniela Potulicka oddala do dyspozycji Prymasa rodzinną posiadłość Potulice—pałac wraz z 25 hektarowym parkiem, z przeznaczeniem na siedzibę nowego zgromadzenia. We wrześniu 1932 roku, 37 kandydatów rozpoczęło nowicjat w Potulicach. Potulice w krótkim czasie stały się centrum przygotowania duszpasterzy polonijnych. Powstały tam zakłady graficzne oraz własne wydawnictwo. Pierwszy periodyk to „Glos Seminarium Zagranicznego“, poświecony duszpasterstwu emigracyjnemu, później miesięcznik „Msza Święta“ oraz „Poczet Polskich Swietych“. Oprócz Domu Macierzystego w Potulicach, zgromadzenie wybudowało Dom Główny na Ostrowie Tumskim w Poznaniu oraz przejeło domy w Puszczykowie i Dolsku. Klerycy studiowali w prymasowskich seminariach duchownych w Gnieênie i Poznaniu oraz w Rzymie. W 1939 roku zgromadzenie liczyło ok. 300 członków. W tym pierwszym okresie istnienia Towarzystwo podjęło już duszpasterską prace polonijną w Anglii, Estonii, Francji i Włoszech.
Po wybuchu drugiej wojny Êwiatowej Zgromadzenie utraciło wszystkie domy zakonne. Mimo tego, 43 kleryków ukończyło studia i przyjęło święcenia kapłańskie w warunkach konspiracyjnych. W tym okresie Chrystusowcy podjęli pionierskie duszpasterstwo w obozach przejściowych dla wywożonych do niewolniczej pracy do Rzeszy. W czasie wojny 38 Chrystusowców przebywało w więzieniach i obozach, a 25 straciło życie. Uwolnieni z obozów na terenie Niemiec włàczyli się do polonijnej pracy duszpasterskiej, a czesc powróciła do kraju. Po wojnie Zgromadzenie odzyskało jedynie zniszczony dom na Ostrowie Tumskim w Poznaniu, oraz dom w Puszczykowie. Dom Główny w Poznaniu stał się od tej pory centrum zgromadzenia. Powracający z rozproszenia wojennego Chrystusowcy, jako pierwsi właczyli się w prace duszpasterska na Pomorzu Zachodnim. Ks. Florian Berlik, T.Chr., 6 maja 1945 roku odprawił pierwszą Msze Świętą w poniemieckim Szczecinie.
Wyjazdy do polonijnej pracy duszpasterskiej były po wojnie bardzo utrudnione. Do seminarium jednakze wstępowali nowi klerycy ufając Opatrzności Bożej, że ich misja będzie mogła być pełniona wśród tych, którzy pragną polskiego księdza. Warto przypomnieć słowa zapisane przez kardynała Hlonda w 1946 roku w Księdze Pamiątkowej Domu Głównego w Poznaniu: „Wskazujcie drogi Boże pielgrzymstwu polskiemu. W pokorze i ofierze zupełnej, a nade wszystko w bezgranicznym umiłowaniu duszy polskiej, służcie sprawie Królestwa Bożego tam, gdzie ojczyste tesknoty toczą i łamia serca“. Po „odwilży“ 1957 roku, kiedy można było łatwiej otrzymać paszporty, Zgromadzenie mogło na szersza skale podejmować zagraniczna misje polonijna. Księża i bracia zakonni wyjeżdżali do nowych krajów, na inne kontynenty, podejmując tam duszpasterską pracę polonijną.
18 września 1957 roku do Stanów Zjednoczonych przybyl ks. Jan Otlowski. Po krótkim pobycie w USA wyjechał do Kanady i tam założył pierwszy dom zakonny Towarzystwa Chrystusowego. W 1966 na ziemi kanadyjskiej i amerykańskiej przebywalo już dwunastu Chrystusowców. Pierwszy przełożonym księży został ks. Wojciech Kania, który był nim do 1970 roku (do momentu wyboru go na Przełożonego Generalnego). Kolejnym przełożonym Chrystusowców na ziemi amerykańskiej został ks. Franciszek Okroy, a od 1973 roku funkcję tę objął ks. Władysław Gowin. To za jego przyczyną siedziba wiceprowincji mieszcząca się dotąd w Warren w stanie Rhode Island, została przeniesiona do Detroit. W roku 1976 Towarzystwo zakupiło dom w Sterling Heights na przedmieściach Detroit. Nowy dom prowincjalny wkrótce staje się centrum życia polonijnego. Polonia gromadzi się tutaj, aby uczestniczyć we Mszy świętej, odbywają się spotkania różnych organizacji polonijnych. 2 lutego 1978 roku została prawnie erygowana Prowincja Towarzystwa Chrystusowego pod wezwaniem Matki Bożej Królowej Polonii Zagranicznej, obejmująca swym zasięgiem Kanadę i USA. Dzisiaj Prowincja Ameryki Północnej liczy 53 kapłanów, którzy pracują w 22 ośrodkach duszpasterskich w Stanach Zjednoczonych i w osmiu w Kanadzie. Na terenie USA Chrystusowcy pracują w nastepujacych archidiecezjach: Atlanta, Baltimore, Chicago, Detroit, Galveston-Houston, Los Angeles, Miami, Milwaukee, New York, Portland, St.Paul-Minneapolis, Seattle, San Francisco, Washington D.C., jak równiez w nastepujacych diecezjach: Dallas, Jolliet w Illinois, Paterson, Pensacola-Talahassee, Phoenix, San Diego, San Jose, Toledo. W Kanadzie Chrystusowcy pracują w następujących archidiecezjach: Toronto i Regina, jak rowniez w nastepujacych diecezjach: Antigonish, Calgary, Hamilton, London, Pembroke, Saint-Paul. W latach 1988–95, funkcję Prowincjała pełnił ks. Tadeusz Winnicki. W lipcu 1995 roku podczas Kapituły Towarzystwa Chrystusowego został on wybrany na Przełożonego Generalnego, a funkcję Prowincjała powierzono księdzu Andrzejowi Maślejakowi.
Księża Chrystusowcy w swojej działalności duszpasterskiej na rzecz emigrantów, wspierani są pracą misyjną sióstr „Misjonarek Chrystusa Króla“, Zgromadzenia powołanego przez ks. Posadzego. Kapłani Chrystusowcy, jako słudzy Chrystusa niosą dobrą nowinę o zbawieniu wszystkim polskim emigrantom, umacniają ich w wierze i prowadzą do Chrystusa. Podtrzymują oni więzi duchowe z Kościołem w Polsce, integrują z Kościołem lokalnym a także pielęgnują polskie narodowe tradycje.
Zorganizowane przez księży Chrystusowców ośrodki duszpasterskie stają się centrum życia religijnego, kulturalnego i społecznego. Katechezy dla dzieci i młodzieży, sobotnie szkoły języka polskiego, folklorystyczne zespoły taneczne, chóry, kółka teatralne, Koła Żywego Różańca, instytucja ministrantow, grupy modlitewne, grupy studiujace Biblie, wspólnoty Kościoła Domowego, kola lektorów i kolektorów, organizacje charytatywne, koła seniorów, kluby kulturalne, koła sportowe i pewnie wiele jeszcze innych form działalności objętych jest opieką duszpasterzy polonijnych z Towarzystwa Chrystusowego. Organizowane imprezy, jak na przykład polskie festiwale, bazary, obiady wielkanocne ze „święconym“, opłatki parafialne, pielgrzymki, imprezy patriotyczne sa przykładem wspólnoty i siły Kościoła. Kościół podtrzymuje ducha narodowego na obczyźnie, jest siłą, która przyciąga, pozwala wyrazić swoją wiarę.
Obecnie do Towarzystwa Chrystusowego należy 382 księży, 23 braci zakonnych, 63 kleryków, 12 nowicjuszy, 6 aspirantów. W seminarium są klerycy również z Australii, Brazylii, Białorusi, Rumunii, Niemczech, Ukrainy i Stanów Zjednoczonych. Dom Główny zgromadzenia jest w Poznaniu, jest on również siedzibą Przełożonego Generalnego ks. Tadeusza Winnickiego, T.Chr., oraz Zarządu Generalnego. Duszpasterstwo emigracyjne prowadzone jest w sześciu prowincjach: Prowincja Północno – Amerykańska obejmująca USA i Kanadę; Prowincja Południowo -Amerykańska; Prowincja Australijska; Prowincja Francuska; Prowincja Niemiecka; Prowincja Wielkiej Brytanii. Chrystusowcy pracują też w innych krajach, które podlegają bezpośrednio zarządowi generalnemu, są to: Austria, Białoruś, Kazachstan, Ukraina i Węgry.
Towarzystwo Chrystusowe wraz z wielkim gronem innych księży służy polskiej diasporze na całym świecie. zyjąc i pracując wśród Polaków pragnie pomagać w integracji z krajem, do którego emigranci przyjechali, umacniając jednocześnie poczucie dumy z kraju ojczystego z własnej kultury, tradycji i historii. Misja polonijna Ksiezy Chrstysowców nie oznacza jednak, ze nie sa oni otwarci na duszpasterstwo lokalne dla wiernych, którzy nie maja polskich korzeni. Ksieza Chrystusowcy chca niesc słowo Boze wszystkim, równiez tym osobom niepolskiego pochodzenia, które z takich czy innych wzgledów zechca do polskich parafii czy misji przyjsc i zostac ich czlonkami. Prowadzac różne formy duszpasterskie, otwierajace sie na szeroko pojeta kulture, księża Chrystusowcy na poczatku nowego milenium chrzescijanstwa nade wszystko starają się ukazywać bezcenną wartość wiary katolickiej i proklamowac ja w nowej rzeczywistości zmieniającego się świata.
zródła:
Ks. Florian Berlik T.Chr., Historia Towarzystwa Chrystusowego dla Wychodzców, 1932–1939 (Poznan, 1987).
Ks. Bernard Kołodziej T.Chr., Dzieje Towarzystwa Chrystusowego dla Wychodzców, 1939–1948 (Poznan, 1983).
Alicja Karlic, 25 lat Prowincji Towarzystwa Chrystusowego w Ameryce Północnej (Detroit, 2003).